ارتباط میان تغذیه و کیفیت خواب، به‌ویژه کابوس‌ها، قرن‌هاست که در فرهنگ عامه و باورهای سنتی مطرح بوده است. اکنون، پژوهش‌های علمی نیز در حال بررسی این پیوند هستند تا مشخص شود آیا واقعاً برخی خوراکی‌ها می‌توانند خواب شبانه را مختل کنند یا خیر.
افسانه‌ها و باورهای قدیمی درباره ارتباط غذا و کابوس
پیش‌تر بنجامین فرانکلین (Benjamin Franklin)، سیاستمدار آمریکایی، اظهار کرده بود تنبلی و پرخوری، کابوس‌ها و وحشت‌های وصف‌ناپذیری را به‌همراه دارند؛ در خواب از پرتگاه‌ها سقوط می‌کنیم، توسط حیوانات وحشی، قاتلان و شیاطین مورد حمله قرار می‌گیریم و انواع رنج‌ها را تجربه می‌کنیم. در اوایل قرن بیستم، کاریکاتوریست مشهور، وینسور مک‌کی (Winsor McCay)، با مجموعه «رویاهای دیوانه‌ی ریربیت» شناخته شد؛ مجموعه‌ای که در آن شخصیت‌ها به خاطر خوردن غذای Welsh Rarebit (نوعی پنیر ادویه‌دار روی نان تست) خواب‌های عجیب و کابوس‌واری می‌دیدند.
توصیه‌های تیم تحقیقاتی؛ مصرف پنیر را محدود کنید
بدنه‌ای محدود از تحقیقات معاصر تلاش کرده‌اند تا این ارتباط را به‌صورت تجربی بررسی کنند. جدیدترین آن‌ها، مطالعه‌ای است که در ژورنال Frontiers in Psychology منتشر شده و نشان می‌دهد اگر به‌دنبال خواب آرام هستید، بهتر است مصرف پنیر را محدود کنید.
برای انجام این مطالعه، تور نیلسن (Tore Nielsen)، استاد روان‌پزشکی در دانشگاه مونترال، به‌همراه همکارانش، ۱۰۸۲ دانشجو از دانشگاه MacEwan در آلبرتا را مورد بررسی قرار دادند. همه شرکت‌کنندگان پرسش‌نامه‌ای درباره رژیم و حساسیت‌های غذایی، عادات خواب، یادآوری رؤیاها و موارد دیگر تکمیل کردند. این پژوهشگران آیتم‌های زیر را روی دانشجویان مورد امتحان و بررسی قرار دادند:
چه زمانی در شب غذا می‌خورند؟آیا بدون احساس گرسنگی میان‌وعده مصرف می‌کنند؟آیا علائم گوارشی، آلرژی غذایی یا شرایط تغذیه‌ای مانند عدم تحمل لاکتوز دارند؟آیا خواب کافی دارند؟آیا اختلال خواب ناشی از کابوس‌ها رخ می‌دهد؟
نتیجه بررسی‌ها نشان داد:
حدود ۲۵٪ از افراد اظهار داشتند که خوردن برخی غذاها پیش از خواب، کیفیت خوابشان را بدتر کرده، در حالی که کمی بیش از ۲۰٪ گفتند برخی غذاها خوابشان را بهبود بخشیده است. از میان کسانی که پس از خوردن برخی غذاها کابوس بیشتری تجربه کردند، ۳۱٪ دلیل آن را مصرف دسرها و شیرینی‌ها، ۲۲٪ لبنیات، ۱۶٪ گوشت‌ها و ۱۳٪ غذاهای تند را عامل دانستند.
شایع‌ترین وضعیت پزشکی مرتبط با کیفیت خواب، عدم تحمل لاکتوز بود که اعتبار بیشتری به ادعای اسکروج درباره «خرده‌ای پنیر» می‌بخشد. از میان کسانی که باور داشتند رژیم غذایی‌شان با خواب ضعیف مرتبط است، ۳۰٪ دچار عدم تحمل لاکتوز بودند.
نیلسن در بیانیه‌ای اینگونه بیان می‌کند:
کابوس‌ها برای افراد دارای عدم تحمل لاکتوز که علائم شدید گوارشی دارند و خوابشان مختل می‌شود، بدتر هستند. این منطقی است، زیرا می‌دانیم سایر حس‌های بدنی نیز می‌توانند بر رؤیاها تأثیر بگذارند.
به‌عنوان مثال، یک تحلیل در سال ۲۰۲۴ نشان داد که انواع تجربیات حسی، از جمله صداها، بوها، نورهای چشمک‌زن، فشار فیزیکی و درد می‌توانند در خواب به رؤیاها وارد شوند. به گفته پژوهشگران، کابوس‌های مرتبط با غذا ممکن است با افسردگی و اضطراب نیز مرتبط باشند؛ علائمی مانند نفخ، گرفتگی عضلات و گاز ناشی از عدم تحمل لاکتوز، مستقیماً بر خلق‌وخو تأثیر می‌گذارند و این حالت می‌تواند به خواب منتقل شده و رؤیاهای منفی را تقویت کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۵ توسط نیلسن انجام شد که نشان داد رؤیاها زمانی که گرفتگی شکمی شدیدتر است، از نظر احساسی شدیدتر و پرتنش‌تر هستند.
زمان‌بندی خوردن و رژیم غذایی مناسب
زمان غذا خوردن نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. خوردن دیرهنگام یا میان‌وعده تا زمان خواب با «کرونوتیپ شب‌زی» مرتبط است، یعنی حالتی که فرد شب‌زنده‌دار است، که خود در مطالعات قبلی با کابوس‌های مرتبط شناخته شده است. نیلسن و همکارانش اذعان دارند که مطالعه فعلی رابطه علت و معلولی را اثبات نمی‌کند و این احتمال وجود دارد که کابوس‌ها و خواب ضعیف منجر به عادات غذایی نامناسب شوند. اما بهرحال جهت‌گیری علیت در بسیاری از مطالعات مربوط به غذا و خواب همچنان نامشخص باقی مانده است.
البته، همه غذاها با کابوس و اختلال خواب مرتبط نیستند و برخی حتی ممکن است به بهبود خواب کمک کنند. نزدیک به ۱۸٪ از کسانی که به‌طور منظم میوه مصرف می‌کنند، خواب بهتری گزارش داده‌اند. همچنین ۱۲٪ از مصرف‌کنندگان سبزیجات و ۱۳٪ از کسانی که چای گیاهی می‌نوشند، خواب بهتری داشته‌اند. نیلسن معتقد نیست که این پژوهش بتواند پرونده ارتباط غذا، خواب و رؤیا را ببندد، بلکه نیاز به تحقیقات گسترده‌تری وجود دارد. او در بیانیه‌ای اعلام کرد:
ما باید افراد بیشتری از سنین مختلف و سبک‌های زندگی متفاوت را مورد مطالعه قرار دهیم. مطالعات تجربی نیز لازم است تا مشخص شود آیا افراد واقعاً می‌توانند تأثیر غذاهای خاص بر رؤیاها را تشخیص دهند. دوست داریم مطالعه‌ای انجام دهیم که در آن از افراد بخواهیم محصولات لبنی مصرف کنند و گروه کنترل غذای دیگری بخورند تا ببینیم آیا خواب یا رؤیاهایشان تغییر می‌کند یا نه.
