در چشم‌انداز اشباع‌شده و گاهی خسته‌کننده سینمای ابرقهرمانی، یک ایده نو و جسورانه می‌تواند مانند هوای تازه عمل کند. فیلم The Fantastic Four: First Steps با وعده بازگشت به ریشه‌های علمی-تخیلی و خانوادگی «چهار شگفت‌انگیز» و قرار دادن آن‌ها در بستر نوستالژیک دهه ۱۹۶۰، دقیقاً چنین اثری به نظر می‌رسید. این فیلم قرار بود پادزهری بر فرمول تکراری مارول و مرهمی بر زخم‌های اقتباس‌های سینمایی قبلی این گروه باشد. و باید صادق بود، برای حدود ۶۰ دقیقه، این فیلم تقریبا همان چیزی است که قولش را داده بود: یک درام انسانی کارآمد، یک اثر علمی-تخیلی خوش‌ساخت و یک مطالعه شخصیتی درگیرکننده. اما همین ارتفاع گرفتن است که سقوط نهایی را دردناک‌تر می‌کند. با نقد فیلم The Fantastic Four: First Steps همراه ویجیاتو باشید.
مشخصات کلیدیجزئیاتکارگردانمت شکمن (Matt Shakman)بازیگران اصلیپدرو پاسکال، ونسا کربی، جوزف کویین، ایبان ماس-بچراکژانرعلمی-تخیلی، درام، ابرقهرمانیمدت زمان115 دقیقه
برخلاف نقدهای هیجان‌زده اولیه، باید اعتراف کرد که نیمه ابتدایی فیلم The Fantastic Four: First Steps یک اثر انقلابی نیست؛ بلکه یک نمونه بسیار خوب از داستان‌گویی کارآمد (Functional Storytelling) است. داستان فیلم «فنتستیک فور» وقت خود را صرف معرفی دقیق چهار شخصیت اصلی می‌کند و در این امر موفق است. همانطور که بسیاری اشاره کرده‌اند، کارگردانی مت شکمن در این بخش، یادآور کار او در سریال Wandavision است: تمرکز بر جزئیات دوره‌ای، قاب‌بندی‌های دقیق و ایجاد یک اتمسفر گیرا که بیشتر مدیون طراحی صحنه و لباس است تا فیلمنامه‌ای پیچیده.
انتخاب بازیگران فیلم چهار شگفت انگیز و شیمی میان آن‌ها، همانطور که انتظار می‌رفت، نقطه قوت اصلی فیلم است. پدرو پاسکال در نقش آقای شگفت انگیز یا همان رید ریچاردز، به خوبی در نقشی فرو می‌رود که نبوغش او را از نظر اجتماعی منزوی کرده است. ونسا کربی در نقش زن نامرئی یا سو استورم، ستون فقرات عاطفی گروه است، هرچند فیلمنامه گاهی او را به نقش کلیشه‌ای «زن نگران» تقلیل می‌دهد. جوزف کویین به عنوان بازیگر نقش جانی استورم انرژی لازم را به نقش تزریق می‌کند و ایبان ماس-بچراک در نقش The Thing نیز به طرز مؤثری تراژدی بن گریم را به دوش می‌کشد. مشکل اینجاست که فیلم به ندرت این شخصیت‌ها را از الگوهای اولیه خود فراتر می‌برد. ما ویژگی‌های آن‌ها را می‌فهمیم، اما فیلمنامه به جز در لحظاتی کوتاه، به عمق روانشناختی آن‌ها نفوذ نمی‌کند. این یک معرفی شخصیت مناسب است، نه یک مطالعه شخصیتی عمیق.
تقریباً تمام نقدها بر سر یک چیز اتفاق نظر دارند: بازآفرینی دوران طلایی اکتشافات فضایی، بی‌نظیر است. از پالت رنگی الهام‌گرفته از کداکروم گرفته تا طراحی آنالوگ ساختمان بکستر، فیلم در ایجاد یک حس نوستالژیک و در عین حال آینده‌نگر، موفق عمل می‌کند. این زیبایی‌شناسی، بار زیادی از جذابیت فیلم را در یک ساعت ابتدایی به دوش می‌کشد و باعث می‌شود مخاطب با ریتم آرام و عمدی فیلم همراه شود.
در مجموع، نیمه اول فیلم وظیفه خود را انجام می‌دهد. ما با شخصیت‌ها آشنا می‌شویم، دنیای آن‌ها را باور می‌کنیم و برای سفر فضایی سرنوشت‌سازشان آماده می‌شویم. این یک «شروع خوب» است، اما فاقد آن جرقه‌ای است که یک فیلم را به اثری «فوق‌العاده» تبدیل کند.
پاسخ به این سوال که چرا فیلمنامه Fantastic Four First Steps ضعیف است را باید از جایی آغاز کرد که تیم برای اولین بار با گالاکتوس روبرو می‌شود. در این رویارویی، گالاکتوس فاش می‌کند که نوزاد متولدنشده‌ی رید و سو، قدرتی عظیم دارد. نقش بچه سو استورم در داستان از اینجا کلیدی می‌شود، زیرا او یک معامله پیشنهاد می‌دهد: نوزاد را در ازای بقای زمین تحویل دهید. تیم مخالفت می‌کند و این نقطه، سرآغاز مجموعه‌ای از بحران‌ها و راه‌حل‌های مضحک است.
پس از فرار از دست گالاکتوس (در سکانس‌های فضایی سرگرم‌کننده‌ای که به فیلم‌های Interstellar و Back to the Future ادای دین می‌کند)، تیم به زمین بازمی‌گردد و به شکلی عجیب، پیشنهاد معامله گالاکتوس را با مردم در میان می‌گذارد. طبیعتاً، میلیاردها انسانی که در آستانه مرگ هستند، از اینکه چهار نفر زندگی یک نوزاد را به بقای سیاره ترجیح داده‌اند، خشمگین می‌شوند. محبوبیت چهار شگفت‌انگیز سقوط می‌کند. به نظر می‌رسد که جلب دوباره اعتماد عمومی، یک چالش بزرگ و دراماتیک خواهد بود، درست است؟ خیر. سو استورم در نیویورک یک سخنرانی کوتاه و احساسی درباره «خانواده» برای چند صد نفر انجام می‌دهد و ناگهان همه چیز بخشیده و فراموش می‌شود. گویی قدرت واقعی سو استورم نه نامرئی شدن که سخنوری است، یا شاید مردم زمین ۸۲۸ به طرز عجیبی ساده‌لوح هستند.
با نزدیک شدن گالاکتوس، رید ریچاردز، که به تازگی تلپورت کردن یک تخم‌مرغ را یاد گرفته، نقشه‌ای «هوشمندانه» ارائه می‌دهد: کل سیاره زمین و تمام ساکنانش را به یک منظومه ستاره‌ای دیگر تلپورت کنیم! برای این کار، فقط کافی است تمام مردم جهان با هم همکاری کنند، چند صد ایستگاه تلپورتر بسازند، و سپس با استفاده از تمام منابع انرژی سیاره به صورت همزمان، قبل از رسیدن گالاکتوس، همه چیز را به مقصدی ناشناخته منتقل کنند. این نقشه نه تنها احمقانه، بلکه به شکلی غیرقابل تصور خطرناک است. اما فیلم آن را به عنوان یک راه‌حل نابغه‌پسند ارائه می‌دهد. خوشبختانه، سیلور سرفر بازمی‌گردد و بیشتر تلپورترها را نابود می‌کند و با این کار، احتمالاً جان تمام مردم زمین را از دست نقشه فاجعه‌بار رید ریچاردز نجات می‌دهد.
با نابود شدن نقشه اول، رید نقشه دومی طراحی می‌کند: به جای تلپورت کردن سیاره، خود گالاکتوس را فریب دهیم تا وارد تنها تلپورتر باقی‌مانده شود. این نقشه، ذاتاً یک مشکل بزرگ دارد: باعث می‌شود گالاکتوس، این موجود خداگونه و قدرتمند، مانند یک احمق به نظر برسد. در کمال ناباوری، پایان فیلم Fantastic Four First Steps حتی از این هم ضعیف‌تر عمل می‌کند. گالاکتوس فریب نمی‌خورد. در عوض، شاهد یک پایان‌بندی عمیقاً آزاردهنده هستیم: گالاکتوس (که در این فیلم کمی بزرگتر از مرد مورچه‌ای است) برای چند دقیقه در نیویورک قدم می‌زند و چند ساختمان را خراب می‌کند. او نوزاد را می‌رباید. سو استورم در حالت «مادر خشمگین»، با قدرت‌هایش او را به سمت تلپورتر هل می‌دهد. گالاکتوس سعی می‌کند خارج شود، اما سیلور سرفر که ناگهان دچار تحول شخصیتی شده، بازگشته و او را دوباره به داخل هل می‌دهد. تلپورتر با یک شمارش معکوس ۴۵ ثانیه‌ای (که به گالاکتوس زمان کافی برای خروج می‌دهد) فعال شده و او را به جایی دوردست می‌فرستد. و تمام. اینگونه است که می‌فهمیم چگونه گالاکتوس در فیلم First Steps شکست خورد؛ تهدیدی بزرگتر از تانوس، توسط یک خانواده ناکارآمد با یک نقشه دم‌دستی شکست می‌خورد.
مارول سال‌ها و فیلم‌های بی‌شماری را صرف ساختن شخصیت تانوس کرد. او یک تهدید فراگیر در چندین فاز بود. سنگ‌های اینفینیتی به تدریج معرفی شدند. همه چیز با برنامه‌ریزی پیش رفت تا اینکه ثانوس در Infinity War از راه رسید… و پیروز شد. قهرمانان ما شکست خوردند. این زمینه‌چینی، پیروزی نهایی در Endgame را بسیار شیرین‌تر کرد. مقایسه گالاکتوس با تانوس در MCU نشان می‌دهد که گالاکتوس که در کمیک‌ها قدرتی فراتر از تانوس دارد، در یک فیلم معرفی شده و توسط چهار قهرمان شکست می‌خورد، آن هم فقط به این دلیل که سو استورم نگران نوزادش می‌شود. این نمونه‌ای دیگر از ویلن‌های هدر رفته در MCU و یک اتلاف پتانسیل غیرقابل بخشش است. حتی اگر گالاکتوس در آینده بازگردد، تصویر او در این فیلم به قدری ضعیف و رقت‌انگیز است که دیگر برای کسی اهمیتی نخواهد داشت.
البته طرفداران سرسخت احتمالاً از فیلم دفاع خواهند کرد. آن‌ها به نکات مثبت اشاره می‌کنند: «چهار شگفت‌انگیز با هم کار تیمی کردند!»، «اشارات و ایستر اگ‌های زیادی وجود داشت!»، «این فیلم خیلی حس و حال کمیک‌بوکی داره!». این دفاع آخر، یعنی «کمیک‌بوکی بودن»، به جدیدترین بهانه بی‌معنا برای نادیده گرفتن یک فیلمنامه ضعیف تبدیل شده است. با این حال، من از فیلم متنفر نشدم. ریتم آن مناسب بود و لحظات شخصیت‌پردازی خوبی در طول فیلم وجود داشت. حس طنز آن اغراق‌شده نبود. صحنه‌ای در پایان فیلم که در آن مردان تیم تلاش می‌کنند یک صندلی کودک پیشرفته را در ماشین نصب کنند، واقعاً خنده‌دار است. حضور کوتاه پل والتر هاوزر در نقش مرد موشی (Mole Man) نیز سرگرم‌کننده است. اما مشکل اینجاست که این لحظات کوچک و جالب، در نهایت یک فیلم خالی را پر نمی‌کنند. در پایان، من هیچ حسی نداشتم. برای شخصیت‌هایی که برایم اهمیتی نداشتند، اتفاقاتی رخ داد. می‌دانستم که در نهایت همه چیز خوب پیش خواهد رفت و همینطور هم شد. هیچ حس رهایی یا شگفتی در کار نبود. اگر گالاکتوس زمین ۸۲۸ را می‌خورد، حداقل غافلگیر می‌شدم.
پس از دیدن هر فیلمی، دو سوال از خودم می‌پرسم. اول، آیا دوباره آن را تماشا خواهم کرد؟ دوم، آیا تماشای آن را به دیگران توصیه می‌کنم؟ پاسخ به سوال اول یک «نه» قاطع است. هیچ دلیلی برای تماشای مجدد First Steps وجود ندارد. فیلم به اندازه کافی خنده‌دار، هیجان‌انگیز، منحصربه‌فرد یا خوش‌ساخت نیست. همچنین توصیه نمی‌کنم آن را بیشتر از یک بار ببینید. با اینکه فیلم ظاهر خوبی دارد، اما هیچ چیز در آن وجود ندارد که تجربه دوباره را توجیه کند. این یک فیلم ابرقهرمانی «قابل قبول» با زیبایی‌شناسی جالب و بازی‌های مناسب است. اما با ندیدن آن، چیزی را از دست نمی‌دهید. فیلم Fantastic Four: First Steps شاید یکی از بهترین فیلم‌های MCU در چند سال اخیر باشد، اما این بیشتر گویای سطح پایین استانداردهای اخیر مارول است تا کیفیت واقعی این فیلم.
این خستگی از فرمول ابرقهرمانی مارول است. فیلم‌ها دیگر ما را غافلگیر نمی‌کنند. هیچ انتخاب سخت یا فداکاری واقعی وجود ندارد. هیچ عواقبی برای اعمال قهرمانان در کار نیست. همه چیز به سادگی اتفاق می‌افتد، و در پایان، همه چیز خوب است. و این، خسته‌کننده‌ترین چیز ممکن است.
50
امتیاز ویجیاتو
جدیدترین اثر دنیای سینمایی مارول، The Fantastic Four: First Steps، فیلمی است که با دقتی مهندسی‌شده، تمام علائم خستگی فرمول ابرقهرمانی را به نمایش می‌گذارد. این فیلم مجموعه‌ای از لحظات پراکنده است، برخی سرگرم‌کننده، برخی خوش‌ساخت که هرگز در کنار هم قرار نمی‌گیرند تا به چیزی خاص یا به‌یادماندنی تبدیل شوند. مشکل اصلی، فیلمنامه‌ای است که به طور مداوم بحران‌هایی با ابعاد کیهانی خلق می‌کند و سپس آن‌ها را با راه‌حل‌هایی به قدری ساده و بی‌دردسر حل می‌کند که می‌توان آن را توهین به هوش مخاطب دانست.
