در میان خودروهای مفهومی کم‌تعداد اما ماندگار دهه ۹۰ میلادی، BMW Z13 جایگاهی ویژه دارد. این خودروی شهری که در سال ۱۹۹۳ معرفی شد، تنها به دلیل طراحی غیرمعمول خود جلب توجه نمی‌کند، بلکه مجموعه‌ای از ویژگی‌های فنی و نوآورانه را در ابعاد فشرده‌ای ارائه می‌دهد که آن را شایسته‌ی بررسی دقیق‌تر کرده است. نگاهی به این مدل مفهومی، چشم‌اندازی متفاوت از فلسفه‌ی طراحی و مهندسی BMW در آن دوران ارائه می‌دهد.
مدل Z13 با کوچک‌سازی فرمول طراحی BMW و رساندن طول خودرو به ۱۳۵.۴ اینچ، پاسخی به پدیده‌ی افزایش ابعاد خودروها بود. برای مقایسه، هاچ‌بک برقی i3 که طراحی نامتعارفی نیز دارد، ۲۲ اینچ بلندتر است. با وجود ابعاد بسیار کوچک، این کانسپت فضای کافی برای سه سرنشین فراهم می‌کرد؛ آن هم در چیدمانی مشابه با خودروی مک‌لارن F1، به‌طوری که صندلی راننده در مرکز قرار گرفته و دو صندلی دیگر اندکی عقب‌تر، در طرفین جای داده شده‌اند. تمامی این موارد در بدنه‌ای با عرض تنها ۶۴.۵ اینچ میسر شده بود.
طراحی مهندسی‌شده‌ی خودرو شامل قرارگیری پیشرانه در بخش عقب، دقیقا جلوتر از محور عقب بود. گرچه قرارگیری موتور در میانه‌ی خودرو ممکن است ذهن را به سمت خودروهای عملکردمحور همچون رنو کلیو V6 یا نمونه‌ی مفهومی اخیر تویوتا GR یاریس هدایت کند، اما Z13 از این جهت با هاچ‌بک‌های اسپرت فاصله داشت. نیروی محرکه‌ی آن از یک پیشرانه‌ی چهار سیلندر خطی تنفس طبیعی تأمین می‌شد که بر پایه‌ی موتور موتورسیکلت BMW K1100 توسعه یافته بود.
کابین BMW-Z13
توان خروجی این خودرو معادل ۸۲ اسب بخار و گشتاور آن برابر با ۸۱ پوند-فوت بود. تجهیز به جعبه‌دنده‌ی انتقال متغیر پیوسته (CVT) که به‌نظر می‌رسد منشأ آن شرکت فورد بوده، بر عملکرد آن اثرگذار بوده است. با وجود ویژگی‌های غیرورزشی، این خودرو همچنان به سنت دیفرانسیل عقب BMW پایبند مانده بود.
شتاب صفر تا صد کیلومتر بر ساعت Z13 حدود ۱۰ ثانیه اعلام شده و حداکثر سرعت آن ۱۸۰ کیلومتر بر ساعت (۱۱۲ مایل) بود؛ ارقامی که برای خودرویی شهری و غیرمسابقه‌ای کاملا مناسب به نظر می‌رسند. هدف اصلی از توسعه‌ی این خودرو، ارائه‌ی راهکاری برای کاربرانی بود که عمدتا به‌صورت انفرادی رانندگی می‌کنند و نیازی به خودرویی هم‌اندازه با سری ۳ یا بزرگ‌تر ندارند. در توصیف مأموریت این پروژه چنین آمده است:
«طراحی وسیله‌ای نقلیه‌ی فشرده، منطبق با نیازهای مدرن، برخوردار از ایمنی فعال و غیرفعال مثال‌زدنی، سطح بالایی از آسایش و راحتی، عملکرد فنی قانع‌کننده همراه با مصرف بهینه‌ی سوخت و سازگاری محیط‌زیستی، در عین حال لذت‌بخش در رانندگی و دارای ظاهری شیک و در عین حال متین.»
برای به حداکثر رساندن فضای داخلی بدون افزایش ابعاد خارجی، فاصله‌ی محوری به ۹۰.۵ اینچ افزایش یافت، عرض محورها بیشتر شد و طول بخش‌های جلویی و عقبی بدنه تا حد امکان کاهش پیدا کرد. وزن کلی خودرو تنها ۸۲۹ کیلوگرم (۱۸۲۹ پوند) بود که نویدبخش مصرف سوختی اقتصادی است. ساختار خودرو بر پایه‌ی فریم فضایی آلومینیومی بهینه‌سازی‌شده با رایانه بنا شده و ضریب درگ آن معادل ۰.۳۴ بوده که در زمان خود عددی قابل توجه محسوب می‌شد.
Z13 از رینگ‌های ۱۶ اینچی اختصاصی بهره می‌برد و در بخش جلویی چرخ‌های عقب، ورودی‌هایی برای جریان هوا جهت خنک‌سازی موتور و ترمزها تعبیه شده بود. با وجود طراحی غیرمتعارف، ظاهر خودرو به‌وضوح نشان‌دهنده‌ی هویت BMW بود؛ جلوپنجره‌ی کلیوی‌شکل و چراغ‌های جلوی دوقلو از جمله عناصر آشنا بودند. طراحی بدنه با هدف ایجاد ظاهری پخته و جدی، علی‌رغم ابعاد کوچک، انجام شده بود.
خودروی BMW-Z13
در حالی که طراحی بیرونی الهام‌گرفته از مدل‌های مرسوم BMW بود، کابین خودرو به‌کلی مفهومی و نوآورانه طراحی شده بود. علاوه بر موقعیت مرکزی راننده، امکانات متعددی در فضای داخلی تعبیه شده بود؛ از جمله کنترل جعبه‌دنده‌ی CVT از طریق کلید چرخان در سمت راست فرمان، صفحه‌نمایش ناوبری و تلفن داخلی در سمت چپ، دستگاه فکس و همچنین ساب‌ووفر نصب‌شده بین صندلی‌های عقب.
شیشه‌های عایق حرارتی که تا سقف امتداد داشتند، فضای داخلی را بازتر جلوه می‌دادند. سرنشینان عقب دارای دسته‌ی صندلی مجزا و چراغ مطالعه‌ی مستقل بودند که در طراحی آن‌ها، مزاحمتی برای راننده ایجاد نمی‌شد. با تا کردن صندلی‌های جانبی، امکان حمل اسکی‌هایی به طول ۲ متر نیز فراهم می‌شد. در پیکربندی خاصی که تنها صندلی‌های عقب در حالت باز قرار دارند و صندلی جلویی حذف شده است، فضای کافی برای دراز کردن پاها به گونه‌ای فراهم شده بود که حتی در برخی خودروهای لوکس بزرگ نیز قابل دستیابی نیست.
در حوزه‌ی ایمنی نیز تدابیر قابل توجهی در نظر گرفته شده بود. وجود ایربگ برای راننده، فریم تقویت‌شده با تیرهای عرضی بزرگ و ستون‌های B ضخیم، حفاظت مناسب در برابر ضربات جانبی را تضمین می‌کردند. نبود موتور در جلو به مهندسان اجازه داد تا ناحیه‌ی جذب ضربه (crumple zone) را به شکل مؤثرتری طراحی کنند. شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای در اوایل دهه‌ی ۹۰ میلادی نشان دادند که Z13 با «سخت‌گیرانه‌ترین استانداردهای ایمنی خودرویی جهان» مطابقت دارد.
Z13 سومین پروژه‌ی مفهومی توسعه‌یافته توسط شرکت BMW Technik GmbH بود که پیش از آن، مدل‌های Z1 رودستر و E1 هاچ‌بک برقی را معرفی کرده بود. این شرکت که در سال ۱۹۸۵ به‌عنوان زیرمجموعه‌ی کاملا متعلق به BMW تأسیس شد، به‌عنوان واحد تحقیق و توسعه‌ی مستقل، در فاصله‌ی اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ تا اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ به طراحی و توسعه‌ی مفاهیم نوآورانه پرداخت. این مجموعه در سال ۲۰۰۳ به BMW Forschung und Technik GmbH تغییر نام داد و تا امروز به فعالیت خود در زمینه‌ی پژوهش و توسعه ادامه می‌دهد.
در آن زمان، BMW تأکید داشت که Z13 «تنها یک نمونه‌ی آزمایشی برای بررسی‌های فنی نیست، بلکه چشم‌اندازی است که به‌راحتی قابلیت تبدیل شدن به واقعیت را دارد.» نسخه‌ی دوم این خودرو در سال ۱۹۹۴ با جعبه‌دنده‌ی دستی پنج‌سرعته و پیشرانه‌ی بزرگ‌تر ۱.۲ لیتری برگرفته از موتورسیکلت K1200 معرفی شد. با این حال، این خودروی شهری هرگز به تولید انبوه نرسید. دلیل آن نیز در همان سال رقم خورد، زمانی که شرکت BMW امتیاز برند MINI را به دست آورد و مسیر آینده تغییر کرد.
