کمدیهای رمانتیک شکسپیر به این معروف هستند که از طریق بزم و شادی، نمایشی ارائه میکنند که پس از گذر کردن از پستی و بلندیها، در آن عشاق بهم میرسند. هر نمایشنامه در گرفتگیهای روح بشر جستجو میکند و عشق رمانتیک را راه حلی برای گذر و فائق آمدن بر آنها ارائه میکند. ازدواجها همیشه مهم هستند و بخشی محوری از روایت میباشند. عجیب نیست که این آثار فاخر ادبیات انگلیس بر قرنهای بعد اثر گذاشته باشند و افرادی که سعی در ساختن کمدی معنادار هستند از آن بهره ببرند. صدها نمایشنامه، رمان و فیلم از مجموعه کمدیهای رمانتیک شکسپیر اثر پذیرفتهاند و حالا فیلم You’re Cordially Invited را میتوان در همین دسته طبقهبندی کرد.
هر چه بیشتر به پایان این فیلم ساخته شده توسط نیکولاس استولر نزدیک میشدم، بیشتر شباهت آن با آثار نمایشنامهنویس بزرگ انگلیسی را تمایز میدادم. البته که به هیچ وجه نمیتوان شیوایی و غنای موجود در آثار شکسپیر را با این فیلم مبتذل مقایسه کرد، ولی از نظر فرم و مضامین مورد کاوش شباهتهایی وجود دارد که در طول بررسی به آن خواهیم پرداخت. در ادامه با ویجیاتو همراه باشید تا با نقد کردن فیلم You’re Cordially Invited نکاتی دربارهاش را مورد بحث قرار بدهیم.
دو عروسی در یک مکان و در یک روز؛ آشوب و بلبشو در پالمتو
ویل فرل، ریس ویتراسپون، گرالدین ویسونافن و… در نقش شخصیتهایی قرار گرفتهاند که قرار است در دو مراسم عروسی در جزیرهی پالمتو حضور داشته باشند. یک اشتباه باعث میشود که دو عروسی در یک روز خاص برگزار بشود و تلاقی این جشنها، داستان را شکل میدهد و رو به جلو میبرد. زمانی که دو گروهِ مربوط به هر کدام از جشنها وارد جزیره میشوند، میبینند که تنها نیستند. حال باید با هم کنار بیایند که چطور هر دو عروسی همزمان شکل صورت بگیرد. جیم و مارگو دو شخصیت محوری در پیشبرد اتفاقات هستند.
مشاجراتی که بین این دو شخصیت شکل میگیرد، منجر به اتفاقاتی میشود که شالودهی داستان را شکل میدهد و از دل آنهاست که مضامین فیلم نشان داده میشوند. این دو گاه با هم از در سازش وارد میشوند و گاه اتفاقی کوچک باعث انتقامجویی و تلافی میگردد. اکثر اتفاقاتِ فیلم مبتذل و مسخره هستند و البته که این چیز بدی نیست! چرا که اولاً شوخیهای متعددی را بوجود میآورد که محال است نخندید و ثانیاً موضوعات متفاوتی به باد ریشخند گرفته میشوند. البته گاهی حس خواهید کرد یکسری از جوکها بیمزه و بیجا هستند، چرا که جریان کلی فیلم را بهم میزنند؛ مثلاً زمانی که دو گروه میخواهند به توافق برسند و جیم این موضوع را با دخترش در میان میگذارد، آنها سر موضوعات پیشپاافتاده یک سری جوک بیمزه میگویند. با این حال، وقتی که جوکها در بطن جریان اصلی فیلم هستند، لذت نبردن از آن سخت است؛ مثلاً میتوان به سکانس ازدواج در اسکله یا سکانس کروکودیل اشاره کرد.
نکتهای که بیش از همه در فیلم You’re Cordially Invited من را غافلگیر کرد، دیدگاهی بود که نسبت به جشنِ ازدواج ارائه میکرد، دیدگاهی که بیشباهت به کمدیهای رمانتیک شکسپیر نیست. اتفاقات جالبی که در جزیرهی پالمتو رخ میدهد صرفاً یکسری مسخرهبازی برای خنداندن بیننده نیستند، بلکه از دل آنها هر کدام از شخصیتها رشد میکنند و گرههای عمیقی میانِ آنها گشوده میشود. مارگو، زنی امروزیست که برخلاف سنتهای خانوادگی خود زندگی میکند و از آنها به وضوح بدش میآید، ولی در انتها میتواند به این مشکلات فائق بیاید و خودش را جزوی از خانواده بداند. جیم، آنقدر دخترش جنی را دوست دارد که برای نگهداشتنِ او دربارهی شوهرش دروغبافی میکند تا هنوز هم او بماند، ولی در پایان او میتواند به صلح درونی برسد.
این دو شخصیت، چهرههای اصلی در شکلگیری ازدواجهای جزیره پالمتو در روز اول ژوئن هستند
همین را میتوان در تصویر کلیتر به کل فیلم هم اتلاق کرد؛ به عبارت دیگر، جزیره یک مکان برای حل مشکلاتیست که هم در بین شخصیتها جریان دارد و هم درون خود شخصیتها. در آنجا اختلافاتی که وجود دارد تک به تک در خلال اتفاقات نشان داده میشود و سپس با شوخی، هجو و ابتذال، حل میشوند. در انتها دیگر در خانوادهی مارگو اختلاف چندانی مشاهده نمیشود یا دیگر نِو دربارهی هامله بودنش نیاز به پنهانکاری نمیبیند؛ چرا که آنها موفق شدهاند به تظاهر و پنهانکاری پایان بدهند. حل شدن مشکلات و تمام شدن فیلم به بهترین شکل ممکن، بیشتر از هر چیز بینندهی آگاه را به یاد کمدیهای شکسپیر و رسالت آنها میاندازد.
علاوه بر حلّال بودن کمدی و رمنس برای فائق آمدن به مسائل انسانی، نشانههای دیگری هم وجود دارد که این ارتباط را واضحتر نشان میدهد؛ ساختار چند اکتیِ فیلم و تقسیم کردن آن به قسمتهای مختلف قالبی مشابه به نمایشنامه ایجاد کرده است؛ در طول فیلم چندین نمایشِ کوچکتر وجود دارد؛ چهرهی اجتماعی و مفهوم میکآپ و بازیگری اهمیتی واضح دارد؛ همچنین، نام فیلم همانند کمدیهای شکسپیر چند پهلو است و به بینندگان بیرون از صحنه ارجاع میدهد: مثلاً As You Like It را میتوان به یاد آورد که در آن کلمهی You به مخاطبان تئاتر اشاره داشت؛ در اینجا هم انگار که کارگردان با نامگذاری فیلم به شکل You’re Cordially Invited بینندگان را به بزم خود دعوت کرده است. البته که خود نیکولاس استولر هم در یکی از مصاحبههایش به این موضوع اشاره کرده بود.
یک گروه برای اینکه از گروه دیگرِ حاضر در جزیره انتقام بگیرد، «آشوب میمونی» راه میاندازد. این عنوان مسلماً به غرایز حیوانی حاضر در انسان اشاره میکند؛ به عبارت دیگر، ازدواجهای صورت گرفته در جزیره و اتفاقاتی که طی آن رخ میدهد یک بازگشت به غرایز است. انسانها زمانی که توسط احساساتِ ناخالص خود عمل میکنند، بدون فکر هستند، به چیزی جز ارضای آن احساس فکر نمیکنند یا به عبارت دیگر در آشوب میمونی سیر میکنند. مارگو، نِو، دیکسون و گروهِ آنها وقتی که با حس انتقامجویی کیک عروسیِ دیگر را خراب میکنند در همین حالت حیوانی تحت احساسات مبهم خود عمل میکنند. همین را میتوان به سکانس کروکودیل و درگیری در اسکله هم اتلاق کرد.
به وضوح اختلافاتی بین شخصیتها وجود دارد که در اتفاقاتِ فیلم آنها را به حل شدن سوق میدهد
این فیلم در پسزمینهی خود مضامینی مهمتر از آنچه که بهنظر میرسد را جریان داده است. جزیرهی پالمتو جاییست که شخصیتها به عمق غرایز و احساسات مسخره و مبتذل خود میروند و با ابراز آن به شکلهای متفاوت، خودشان را از بند گرههای روانی تثبیت شده رها میکنند و زمانی که از جزیره خارج میشوند و به زندگی عادی برمیگردند انسانهایی بهتر و روانتر هستند. این را میتوان در سکانس پایانی فیلم هم متوجه شد.
شاید در نگاه اول فیلم You’re Cordially Invited فرقی با یک کمدی عاشقانهی مبتذل نداشته باشد، اما ظرافتها و سبک خاصی در آن جریان دارد که تشخیصش برای درک جذابیت درونی فیلم حیاتیست. بدون فهمیدنِ ذاتِ شکسپیری اثر و هجو مضامینی چون ازدواج و رولایههای اجتماعی، نمیتوان لذت واقعی فیلم را چشید. گاهی شوخیها اضافی بهنظر میرسند و روایت را از جریان خود خارج میکنند، اما به جز آن یک کمدی خوشساخت منتظر بینندگانیست که میتوانند در هر سکانس عمیق بشوند.
75
امتیاز ویجیاتو
گاهی شوخیها اضافی بهنظر میرسند و روایت را از جریان خود خارج میکنند، اما به جز آن یک کمدی خوشساخت منتظر بینندگانیست که میتوانند در هر سکانس عمیق بشوند.