راهنماتو – کودکی را تصور کنید که دائماً بابت «زیادی بودن» یا «کافی نبودن» خود عذرخواهی می‌کند، زیرا از همان ابتدا یاد گرفته احساساتش برای دیگران باری سنگین است. چنین کودکی، وقتی بزرگ می‌شود، در دفاع از حقوق خود مشکل پیدا می‌کند یا از اینکه مزاحم دیگران باشد می‌ترسد. این توصیف شاید برای بسیاری از ما آشنا باشد؛ نشانه‌ای از تاثیر والدین خودخواه و خودمحور بر تربیت فرزندان.
به گزارش راهنماتو، بسیاری از افرادی که در چنین شرایطی بزرگ شده‌اند، رفتارهایی مانند عذرخواهی مکرر، جلب رضایت دیگران یا حتی دور کردن اطرافیان از خود را نشان می‌دهند. با وجود اینکه این الگوها عمیقاً ریشه‌دار هستند، قابل تغییرند. در این گزارش از راهنماتو به 8 رفتار کلیدی که نشان می‌دهد شما تحت تأثیر والدین خودخواه بوده‌اید، و همچنین راهکارهای عملی برای رهایی از آن‌ها می‌پردازیم.
1. به خودتان شک مداوم دارید
احساس همیشگی «کافی نبودن» یکی از ویژگی‌های مشترک کسانی است که با والدین خودمحور بزرگ شده‌اند. این تردید دائمی نتیجه تلاش‌های بی‌پایان دوران کودکی برای رسیدن به استانداردهای غیرممکن والدینی است که به جای حمایت و تشویق، تنها به نیازها و خواسته‌های خود اهمیت می‌دادند. این شک می‌تواند بر تمام جنبه‌های زندگی، از روابط گرفته تا تصمیمات شغلی و حتی عزت‌نفس فرد، تأثیر بگذارد.
راهکار عملی:
به دستاوردهای خود فکر کنید و آن‌ها را یادداشت کنید.
هر روز صبح یک جمله تأکیدی مثبت درباره خودتان بگویید (مثل: «من به اندازه کافی خوب هستم»).
اگر نیاز دارید، با یک مشاور برای تقویت عزت‌نفس و شناسایی الگوهای فکری منفی صحبت کنید.
2. مشکل اعتماد کردن دارید
اعتماد زمانی دشوار است که والدین شما همیشه نیازهای خودشان را در اولویت قرار می‌دادند. این بی‌اعتمادی عمیق، ریشه در کودکی دارد و اغلب به روابط بزرگسالی کشیده می‌شود. افرادی که چنین تجربه‌ای داشته‌اند، همیشه منتظر خیانت یا رها شدن هستند.
راهکار عملی:
روابط خود را آرام‌آرام با اعتمادسازی پیش ببرید.
درباره احساسات خود با نزدیکانتان صحبت کنید و از آن‌ها حمایت بخواهید.
به رفتار مثبت دیگران توجه کنید و روی شواهد خوب تمرکز کنید.
3. بیش‌جبرانی در روابط
افرادی که توسط والدین خودخواه تربیت شده‌اند، اغلب در روابط بزرگسالی بیش از حد برای دیگران تلاش می‌کنند. آن‌ها به نیازهای دیگران اولویت می‌دهند، چون در کودکی یاد گرفته‌اند که جلب رضایت والدین، تنها راه حفظ رابطه است. این رفتار می‌تواند به فرسودگی و عدم تعادل در روابط منجر شود.
راهکار عملی:
نیازهای خودتان را هم به‌اندازه نیازهای دیگران مهم بدانید.
لیستی از چیزهایی که به شما انرژی می‌دهد تهیه کنید و آن‌ها را در اولویت قرار دهید.
یاد بگیرید که درخواست کمک کنید و بگویید: «من به این نیاز دارم»
4. در تعیین مرزها مشکل دارید
افرادی که در کودکی مرزهایشان نادیده گرفته شده، در بزرگسالی نیز در تعیین حدود مشکل دارند. یاد نگرفته‌اند که بگویند «نه» یا نیازهای خود را اولویت دهند، و همین باعث می‌شود گاهی تحت‌فشار قرار گیرند.
راهکار عملی:
برای تمرین، ابتدا مرزهای کوچک را تعیین کنید (مثلاً: «من از ساعت 9 شب تلفن جواب نمی‌دهم»).
تمرین کنید به‌جای توضیح بیش‌ازحد، ساده بگویید «نه، متأسفم.»
با خودتان یادآوری کنید که «نه» گفتن به دیگران، «بله» گفتن به خودتان است.
5. نیاز مبرم به تأیید دیگران
والدینی که از فرزندانشان قدردانی نمی‌کنند، اغلب باعث می‌شوند آن‌ها در بزرگسالی به دنبال تأیید دیگران باشند. اما حقیقت این است که ارزش افراد در تأیید دیگران نیست؛ بلکه در پذیرش و عشق به خود است.
راهکار عملی:
فهرستی از ویژگی‌های مثبت خود بنویسید و مرتب به آن نگاه کنید.
هر هفته زمانی را به انجام کاری که شما را خوشحال می‌کند اختصاص دهید.
به خودتان یادآوری کنید که شما بدون نیاز به تأیید دیگران هم ارزشمندید.
6. ترس از ترک شدن
یکی از پیامدهای دردناک داشتن والدین خودخواه، ترس همیشگی از رها شدن است. این ترس، افراد را در روابطشان آسیب‌پذیر می‌کند.
راهکار عملی:
در لحظه‌های استرس با خودتان بگویید: «ترک شدن همیشه اتفاق نمی‌افتد، این فقط یک احساس است».
سعی کنید در مواقع اختلاف با دیگران، آرامش خود را حفظ کرده و صحبت کنید.
تکنیک‌های آرام‌سازی مثل تنفس عمیق را تمرین کنید.
7. حساسیت بیش از حد به انتقاد
کسانی که در کودکی دائماً مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، در بزرگسالی به شدت به نظرات دیگران حساس می‌شوند. اما درک این نکته که انتقاد بخشی از زندگی است و الزاماً حمله شخصی نیست، می‌تواند به رشد آن‌ها کمک کند.
راهکار عملی:
نقدها را به‌عنوان فرصتی برای رشد ببینید و از خود بپرسید: «چه چیزی می‌توانم یاد بگیرم؟»
به‌جای تمرکز بر احساسات منفی، سعی کنید نظر منتقد را تحلیل کنید.
یاد بگیرید که هر نقدی لزوماً صحیح نیست.
8. تاب‌آوری و قدرت
با تمام سختی‌هایی که افراد در کودکی با آن‌ها مواجه شده‌اند، اغلب یک ویژگی فوق‌العاده در آن‌ها شکل می‌گیرد: تاب‌آوری. این قدرت نه‌تنها برای بقا، بلکه برای رشد و شکوفایی است.
راهکار عملی:
موفقیت‌های گذشته خود را به یاد بیاورید و به آن‌ها افتخار کنید.
از تجربیات سخت به‌عنوان ابزاری برای کمک به دیگران استفاده کنید.
هر روز به خودتان یادآوری کنید که قدرت درونی شما، کلید اصلی رشدتان است.
گذشته شما نمی‌تواند آینده‌تان را تعریف کند. با شناخت الگوهای رفتاری و تلاش برای تغییر، می‌توانید داستان زندگی‌تان را بازنویسی کنید. هر قدمی که به سمت بهبود خود برمی‌دارید، مسیری به سمت زندگی بهتر و روابط سالم‌تر باز می‌کند.
