در یکی از مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی مرتبط با نمایش‌های گلادیاتوری، پژوهشگران در نزدیکی آمفی‌تئاتر رومی ویمیناسیوم در صربستان، جمجمه‌ای آسیب‌دیده از یک خرس قهوه‌ای را کشف کرده‌اند که شواهدی از سال‌ها اسارت، جراحات شدید و عفونت‌های مرگ‌بار را در خود دارد. این مطالعه، نخستین سند مستقیم از مشارکت خرس‌ها در نمایش‌های خونین امپراتوری روم را ارائه می‌دهد و پرده از واقعیت تلخ بهره‌کشی حیوانات در سرگرمی‌های باستانی برمی‌دارد.
جمجمه آسیب‌دیده یک خرس قهوه‌ای که در نزدیکی یک آمفی‌تئاتر رومی در صربستان کشف شده، نشان می‌دهد این حیوان وحشی سال‌ها در اسارت نگهداری شده و هنگام مرگ، حدود ۱۷۰۰ سال پیش، درگیر یک عفونت بوده است. این کشف نخستین شواهد مستقیم از استفاده‌ی خرس‌ها در میدان‌های گلادیاتوری محسوب و نشان‌دهنده خشونت و بی‌رحمی نمایش‌های حیوانی در امپراتوری روم است. نمانیا مارکوویچ (Nemanja Marković)، نویسنده اصلی این مطالعه و پژوهشگر ارشد مؤسسه باستان‌شناسی بلگراد، در ایمیلی به Live Science گفت:
نمی‌توان با قطعیت گفت که خرس مستقیماً در میدان نبرد جان باخته، اما شواهد نشان می‌دهد که آسیب‌دیدگی در جریان نمایش‌ها رخ داده و عفونت بعدی احتمالاً نقش مهمی در مرگ او داشته است.
در مطالعه‌ای که دوشنبه ۱ سپتامبر ۲۰۲۵ (۱۰ شهریور ۱۴۰۴) در ژورنال Antiquity منتشر شد، مارکوویچ و همکارانش تحلیل خود از جمجمه خردشده یک خرس قهوه‌ای (Ursus arctos) را شرح دادند؛ این جمجمه در سال ۲۰۱۶ در نزدیکی آمفی‌تئاتر ویمیناسیوم (Viminacium)، یک پایگاه نظامی مرزی رومی در منطقه‌ای که امروزه صربستان است، کشف شده بود. آمفی‌تئاتر ویمیناسیوم در قرن دوم میلادی ساخته شده و ساختاری بیضی‌شکل با دیوارهای بلند داشته که ظرفیت حدود ۷۰۰۰ نفر را دارا بوده است. باستان‌شناسان جمجمه خرس را در نزدیکی ورودی آمفی‌تئاتر، همراه با تعدادی استخوان حیوانات دیگر از جمله یک پلنگ، کشف کردند.
مارکوویچ گفت:
تحقیقات پیشین نشان می‌دهد حیواناتی که در میدان کشته می‌شدند، در همان نزدیکی قصابی می‌شدند، گوشتشان توزیع می‌شد و استخوان‌ها در نزدیکی آمفی‌تئاتر دور ریخته می‌شدند—نه اینکه در قبرستان رسمی حیوانات دفن شوند.
خرس‌هایی که مجبور به شرکت در این نمایش‌های باستانی می‌شدند، نقش‌های متنوعی داشتند. آن‌ها ممکن بود با گلادیاتورهایی به نام «وناتور» (venatores) که در شکار تخصص داشتند مبارزه کنند، با حیوانات دیگر درگیر شوند، محکومان را اعدام کنند یا نمایش‌های تمرین‌شده اجرا کنند. تحلیل جمجمه خرس قهوه‌ای نشان داد که این نمایش‌ها تا چه حد برای حیوانات خشن و بی‌رحمانه بوده‌اند. با استفاده از تحلیل DNA باستانی، پژوهشگران دریافتند که این خرس نر بوده و از منطقه محلی آمده است. دندان‌هایش نشان می‌دادند که هنگام مرگ حدود ۶ سال سن داشته است. تاریخ‌گذاری کربنی استخوان‌های حیوانات در همان منطقه، بازه زمانی بین سال‌های ۲۴۰ تا ۳۵۰ میلادی را نشان داد، یعنی دورانی که آمفی‌تئاتر ویمیناسیوم به‌طور منظم میزبان بازی‌های گلادیاتوری بوده است.
ضایعه بزرگی در قسمت جلویی جمجمه خرس نشانه‌هایی از بهبود و همچنین عفونت داشت، که نشان می‌دهد حیوان هنگام مرگ با این آسیب درگیر بوده است. این آسیب‌دیدگی ممکن است توسط یک «وناتور» مجهز به نیزه وارد شده باشد، همان‌طور که در مطالعه ذکر شده است. فک‌های حیوان نیز نشانه‌هایی از عفونت داشتند و پژوهشگران فرسایش غیرعادی در دندان‌های نیش او را شناسایی کردند. پژوهشگران اشاره کردند که خرس‌های در اسارت معمولاً میله‌های قفس خود را می‌جوند، که می‌تواند منجر به مشکلات دندانی و فکی مشابه آنچه در این خرس باستانی دیده شده، شود.
مارکوویچ گفت:
این خرس احتمالاً سال‌ها در اسارت نگهداری شده، نه فقط چند هفته، که در این صورت احتمالاً بارها در نمایش‌های رومی در ویمیناسیوم شرکت کرده است.
اگرچه منابع تاریخی به استفاده از خرس‌های قهوه‌ای در نمایش‌های گلادیاتوری اشاره کرده‌اند، پژوهشگران نتیجه‌گیری کردند که این مطالعه نخستین شواهد مستقیم استخوان‌شناسی از مشارکت خرس‌های قهوه‌ای در نمایش‌های رومی را ارائه و نگاهی به نحوه استفاده و رفتار با حیوانات در امپراتوری روم می‌اندازد.
