باتوجه به نزدیک شدن جهان به یک درگیری بزرگ، کارشناسان نظامی چگونگی آغاز جنگ جهانی سوم را همواره تحلیل می‌کنند. از آنجایی که ناتو مشغول آماده شدن برای چند سناریو است، کشورهای اروپایی بی‌سروصدا برای جنگ احتمالی با روسیه زیرساخت‌هایی را بنا کرده‌اند. یکی از سناریوهای محتمل استفاده از تکنیک‌های قدیمی توسط روسیه است تا ثبات در میان کشورهای عضو را تضعیف کند. برونو کاهل (Bruno Kahl)، رئیس سازمان اطلاعات خارجی آلمان در اواخر نوامبر امسال به صراحت گفت که روسیه برای جنگ با غرب آماده می‌شود.
با این حال، این کشور تنها عامل ممکن برای آغاز یک درگیری جهانی نیست. دریاسالار بازنشسته، مارک مونتگومری (Mark Montgomery)، و جیمز اندرسون (James Anderson)، وزیر دفاع سابق در امور سیاست‌گذاری، به وب‌سایت Newsweek گفته‌اند که هر جنگ بزرگی تقریبا به‌طور قطع ناشی از تنش‌های بین پنج کشور اصلی خواهد بود که عبارت‌اند از: روسیه، چین، کره شمالی، ایران و ایالات متحده. چگونگی وقوع این اتفاق به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله اینکه درگیری از کجا آغاز شود و انگیزه آن چه باشد که می‌تواند نحوه واکنش همه کشورهای اصلی و متحدان به هر چیزی که به عنوان جرقه عمل می‌کند را شکل دهد.
استقبال ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه راست از شی جین پینگ رئیس جمهور چین چپ در دیدار دوجانبه خود پیش از افتتاحیه شانزدهمین اجلاس رهبران بریکس در تاریخ ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴ در کازان جمهوری تاتارستان
چگونه ممکن است جنگ جهانی سوم آغاز شود؟
هر درگیری بزرگی می‌تواند به دلیل تنش‌های منطقه‌ای بر سر هریک از مسائل بحرانی آغاز شود. چند مورد از مهم‌ترین این مسائل، نگرانی‌ها درباره این است که چین شاید به تایوان حمله کند، روسیه می‌تواند جاه‌طلبی‌های خود را فراتر از اوکراین گسترش دهد یا کره شمالی یا ایران یک درگیری با رقیب منطقه‌ای خود آغاز نمایند. اندرسون به کشورهای بالتیک یا لهستان به عنوان نقاط بحرانی بالقوه اشاره کرد که روسیه می‌تواند از طریق آن‌ها با ناتو درگیر شود؛ در نتیجه، به‌طور موثری درگیری اوکراین را گسترش داده و دامنه آن را به یک جنگ جهانی جدی تبدیل می‌کند.
مونتگومری، دریاسالار بازنشسته، با این نظر موافق بود که روسیه محتمل‌ترین عامل برای یک جنگ گسترده‌تر خواهد بود و اشاره کرد مسکو در درگیری‌های کوچک‌تر در کشورهایی مانند گرجستان و صربستان نقش دارد. به گفته او، پوتین با صربستان، بوسنیایی‌ها و جمهوری صربسکا (بخش صربی بوسنی) در حال پیشروی است و برای درگیری در آنجا سخت تلاش می‌کند. مونتگومری می‌گوید او همچنین به شدت به گرجستان تکیه کرده و حزب حاکم این کشور را تحت فشار قرار داده است تا از هویت اروپایی خود دست بکشد، تا جایی که در هفته گذشته، آن‌ها اعلام نمودند دیگر برای چهار سال آینده به دنبال عضویت در اتحادیه اروپا نیستند.
دریادار نام‌برده نتیجه‌گیری کرد پوتین از ریسک کردن خیلی کمتر می‌ترسد که این موضوع احتمال وقوع بحران را افزایش می‌دهد؛ اگر او در ارزیابی وضعیت اشتباه کند یا واکنش‌های زیادی از سوی مردم دریافت نماید و اوضاع به سرعت تشدید شود، احتمالا این بزرگ‌ترین خطر خواهد بود.
چه کشورهایی ممکن است درگیر جنگ جهانی سوم شوند؟
یکی از نکات همیشگی توافق و نگرانی در بین استراتژیست‌ها این بود که هرگونه درگیری بالقوه به احتمال زیاد شاهد همکاری کشورهایی مانند روسیه، چین، کره شمالی و ایران خواهد بود. پکن، پیونگ یانگ و تهران قبلا همکاری خود را در حمایت از روسیه در حمله به اوکراین نشان داده‌اند. کره شمالی پس از تامین مهمات برای مسکو و کاهش ذخایر آن بعد از دو سال جنگ شدید، نیروهای خود را به خطوط مقدم فرستاده است. ایران نیز پهپادهایی به روسیه فرستاده و چین انرژی روسیه را خریداری کرده است تا از فروپاشی اقتصادی آن در نتیجه تحریم‌های غربی جلوگیری نماید.
روسیه و چین همچنین اعضای دو گروه تجاری به نام بلوک اقتصادی بریکس و سازمان همکاری شانگهای هستند که روابط اقتصادی بین آن‌ها را تقویت کرده است. مونتگومری گفت: “اوکراین تنها با یک کشور نمی‌جنگد. آن‌ها هر شب با توپخانه کره شمالی می‌جنگند. نیروهای این کشور نیز در جنگ حضور دارند و به نظر می‌رسد این مهم‌ترین مسئله باشد.” او افزود: “ایران و کره شمالی تعدادی موشک بالستیک یا قطعات موشک‌های بالستیک را عرضه می‌کند و چین به‌طور کامل از اقتصاد روسیه حمایت می‌کند، به‌طوری که اقتصاد این کشور همچنان در حال پیشرفت است. روسیه منابع طبیعی، نفت و گاز طبیعی را استخراج کرده و ۴۰ درصد از بودجه دولت را صرف وزارت دفاع می‌کند.”
افزون‌بر کشورهای نام‌برده، هر دو کارشناس به اهمیت ناتو و گفتگوی امنیتی چهارجانبه که شامل استرالیا، هند، ژاپن و ایالات متحده است، اشاره کردند. اندرسون می‌گوید به‌طور دقیق‌تر، جنگ جهانی سوم کشورهای بزرگ دیگری مانند آلمان، فرانسه، بریتانیا، ایتالیا و لهستان را نیز درگیر خود خواهد کرد و بسته به محل حمله، احتمالا کشورهای بالتیک نیز بیشترین مشارکت در آن را خواهند داشت. او افزود: “از نظر مشارکت در اقیانوس هند و آرام برای سناریوهای مربوط به تایوان، ژاپن مطمئنا تا حدودی درگیر خواهد شد زیرا ما پایگاه‌های زیادی در آنجا داریم. استرالیا اعلام کرده است که اگر چین به تایوان حمله کند، احتمالا از ایالات متحده حمایت خواهد کرد.”
طبق گفته اندرسون، این احتمال وجود دارد کشورهایی مانند اندونزی و مالزی نیز باتوجه به موقعیت جغرافیایی‌شان درگیر شوند. اگر چینی‌ها متحدان پیمانی آمریکا را هدف قرار دهند، فیلیپین نیز شاید تا حدودی درگیر جنگ شود. این کارشناس می‌گوید در یک سناریو مرتبط با کره شمالی، ممکن است وضعیت به جایی برسد که ژاپن نیز درگیر شود زیرا پیونگ یانگ شاید به پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در آنجا حمله کند. او همچنین اشاره کرد که آمریکا ۲۸ هزار سرباز مستقر در شبه جزیره کره دارد.
با این حال، مونتگومری معتقد است دو کشور بزرگ عملکرد ناامیدکننده‌ای در سناریو جنگ جهانی سوم خواهند داشت. اولین کشور هند است که به گفته این کارشناس، حداقل مشارکت را در جنگ دارد تا از سرزمین خود محافظت کند و دیگری ترکیه خواهد بود که در هرگونه درگیری مشابه، همکاری متعهدانه‌ای ندارد. او در خصوص ترکیه افزود: “این کشور ریسک انجام کاری که موجب دریافت واکنش شدید از سوی اسرائیل یا آمریکا شود را نخواهد پذیرفت، اما به‌طور کلی، نیروهای آن بی‌ثبات‌کننده وضعیت جنگ خواهند بود.”
اولین دسته از موشک‌های پهپادی ساخت اوکراین به نام Peklo جهنم که در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۲۴ در بحبوحه حمله روسیه به اوکراین به نیروهای دفاعی این کشور در کیف تحویل داده شد این تاریخ همچنین سی و سومین سالگرد نیروهای مسلح اوکراین است
آیا آمریکا یک اتحاد بزرگ با کشورهای دیگر تشکیل خواهد داد؟
درصورتی که درگیری میان قدرت‌های بزرگ آغاز شود، این امر احتمالا بستگی به مدت و شدت جنگ خواهد داشت. اندرسون باور دارد اگر درگیری طولانی‌مدتی در سراسر جهان رخ دهد، احتمالا یک اتحاد بزرگ تشکیل خواهد شد. البته او بر طولانی بودن درگیری تاکید کرد تا ضرورت تشکیل دوباره اتحاد مشخص شود، یعنی جنگی که ماه‌ها یا سال‌ها به طول بی‌انجامد. مونتگومری نیز موافق بود که اتحاد جهانی بین کشورها تنها در درگیری‌های طولانی‌مدت که سال‌ها ادامه می‌یابند، ایجاد خواهد شد و افزود که نیروی نظامی ایالات متحده توان کافی برای مقابله با نیرویی که اکنون آن را کنترل می‌کند دارد.
این کارشناس در ادامه گفت: “آیا فکر می‌کنم که ما سربازان جدیدی را برای جایگزینی با افراد فعلی ثبت‌نام خواهیم کرد؟ بله، اما بعید است که جنگ آینده نیاز به یک اتحاد داشته باشد. اگر این درگیری بیش از دو، سه یا چهار سال طول بکشد، بله، سربازان بیشتری خواهیم پذیرفت اما اگر یک سال یا کمتر ادامه یابد، فکر نمی‌کنم نیازی به متحد شدن با کشورهای دیگر باشد.”
امن‌ترین مکان در زمان جنگ جهانی سوم کجا خواهد بود؟
مرکز فرماندهی پناهگاه دولت سابق آلمان غربی در دوران جنگ سرد در تاریخ ۳ می ۲۰۲۳ در نزدیکی باد نوینار آهروایلر آلمان هر دو بخش غربی و شرقی این کشور پناهگاه‌های گسترده‌ای داشتند که دولت پس از اتحاد مجدد آلمان در سال ۲۰۰۷ با استناد به صلح دوران پس از جنگ سرد و ادعای اینکه این پناهگاه‌ها درصورت وقوع جنگ هسته‌ای تا حد زیادی بی‌فایده خواهند بود آن‌ها را کنار گذاشت
باتوجه به وسعت جنگ جهانی سوم، مکان‌های کمی وجود دارند که کاملا امن باشند، به خصوص اگر یک درگیری طولانی‌مدت موجب شود قدرت‌های بزرگ برای منابعی مانند نفت ونزوئلا یا فلزات کمیاب خاکی که در برخی نقاط آفریقا یافت می‌شوند، وارد جنگ شوند. طبق گفته کارشناسان، تا آن زمان، هیچ جایی کاملا امن نخواهد بود، اما مکان‌های امن‌تر معمولا در نقاطی از جنوب جهان قرار دارند. اندرسون یک گام فراتر رفت و پیشنهاد کرد که بهترین استراتژی، دوری از تاسیسات نظامی و اهداف زیرساختی کلیدی مانند شهرهای بزرگ خواهد بود.
این شخص گفت درصورت وقوع جنگ جهانی سوم، مناطق روستایی اوکلاهما امن‌تر از داخل و اطراف شهر نیویورک خواهد بود. او اشاره کرد که برخی مناطق در غرب کوهستان که ممکن است محافظت‌شده به نظر برسند، تاسیسات نظامی استراتژیک مهمی مانند پناهگاه‌های هسته‌ای را در خود جای داده‌اند. اندرسون افزود “قطعا کوه‌ها و مناطق روستایی زیادی وجود دارند که امن‌تر از نواحی مجاور با پایگاه‌های نظامی بزرگ یا زیرساخت‌های اصلی در ایالات متحده هستند؛ این نواحی عموما شامل شهرها می‌شوند.”
چقدر زمان می‌برد تا وضعیت جهان پس از جنگ هسته‌ای بهبود یابد؟
بدترین بخش جنگ جهانی سوم، احتمال تشدید درگیری و وقوع یک انفجار هسته‌ای است. باور عموم مردم این است که جنگ جهانی سوم نیاز به درگیری هسته‌ای خواهد داشت، اما هر دو کارشناس نام‌برده اعلام کردند که احتمال استفاده فوری از سلاح‌های هسته‌ای در آن کم است و حتی اگر به کار گرفته شوند، احتمالا شامل ابزارهای تاکتیکی خواهند بود که اثرات آن‌ها را محدود می‌کنند. کارشناسان به تهدیدهای مکرر روسیه برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای اشاره کردند، اما این کشور تمایلی به برداشتن گامی در این زمینه ندارد.
تصویری از آزمایش هسته‌ای پریسیلا که بخشی از عملیات Plumbbob در تاریخ ۲۵ ژوئن ۱۹۵۷ بود مجموعه‌ای از این آزمایشات هسته‌ای بین ۲۸ می و ۷ اکتبر ۱۹۵۷ در منطقه آزمایشی نوادا انجام شدند
این موضوع نشان‌دهنده آگاهی قدرت‌های بزرگ از پیامدهای عبور از چنین خط قرمزی است. اندرسون باور دارد که تهدیدات هسته‌ای پوتین در اوکراین تا به امروز، حداقل تا به این لحظه، ادعاهایی بی‌معنا بوده است. این کارشناس می‌گوید در زمینه جنگ جهانی سوم، احتمالا سلاح‌های هسته‌ای در مراحل بعدی درگیری توسط کشورهایی که احساس می‌کنند در وضعیت ناامیدکننده‌ای قرار دارند و وجودشان در خطر است، استفاده خواهد شد. مونتگومری نیز افزود هرگونه استفاده احتمالی از سلاح‌های هسته‌ای توسط ایالات متحده احتمالا به عنوان یک واکنش و نه ضربه اول صورت خواهد گرفت.
کارشناس نام‌برده گفت: “فکر نمی‌کنم ما اولین کشوری باشیم که از سلاح‌های هسته‌ای استفاده خواهد کرد. همچنین این سوال پیش می‌آید که چین یا روسیه چه زمانی دوباره از سلاح‌های هسته‌ای استفاده خواهند کرد؟ ولادیمیر پوتین نسبت به سایر رهبرانی که به آن‌ها اشاره شده، محتمل‌ترین فرد برای انجام این کار است.” هر دو کارشناس توافق داشتند مدت زمانی که برای بهبود از هرگونه درگیری نیاز خواهد بود، کاملا بستگی به میزان استفاده از سلاح‌های هسته‌ای دارد. برای مثال، درصورت استفاده زیاد کشورها از این نوع سلاح‌ها، به زمان بیشتری برای بازگشت شرایط به حالت اولیه نیاز است، اما اگر سلاح‌های تاکتیکی هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرند، احتمالا این زمان کوتاه‌تر خواهد بود.
منبع: Newsweek
