تولیدمثل در دنیای حیوانات اشکال بسیار عجیب و غریبی دارد. با این حال، یک چیز که رایج نیست، توانایی مادههای یک گونه برای تولید مثل از گونهای دیگر بوده، اما دقیقاً چنین چیزی در مورچههای ایبری (Messor ibericus) کشف شده است.
مشاهده شده است که ملکههای مورچه M. ibericus نه تنها فرزندان گونه خود، بلکه فرزندان گونهای متفاوت را نیز تولید میکنند. این روش تولیدمثلی توسط دانشمندان «تولید مثل بیگانه» (xenoparous) نام گرفته است.
مایکل گودیسمن از دانشکده علوم زیستی در مؤسسه فناوری جورجیا، که در پژوهش جدید نقشی نداشته است، به نشریه Science گفت: «باور این مسئله تقریباً غیرممکن است و درک ما از زیستشناسی تکاملی را به چالش میکشد. درست زمانی که فکر میکنید همه چیز را دیدهاید، حشرات سورپرایز دیگری را آشکار میکنند.»
این فرایند بخشی از چرخه زندگی این ملکههای مورچه ماده است که بدون جفتگیری با نرهای گونه دیگر قادر به تولید مورچههای کارگر نیستند. گروه پژوهشی دادههای ژنتیکی ۳۹۰ مورچه مجزا از ۵ گونه مختلف در سرده Messor را بررسی کرد. این دادهها نشان داد که در گونه M. ibericus، مورچههای کارگر و ملکهها شباهت ژنتیکی چندانی به هم ندارند. این امر حاکی از آن است که مورچههای کارگر هیبرید هستند. با بررسی دقیقتر دیانای مشخص شد که تمام مورچههای کارگر مادران M. ibericus و دیانای پدری آنها از گونهای به نام M. structor است.
آنچه این مسئله را حتی جالبتر میکند این است که مادههای M. ibericus به شدت به نرهای M. structor وابسته هستند تا بتوانند مورچه کارگر داشته باشند. با این حال، مناطقی که هر دو گونه در آن یافت میشوند به طور کامل همپوشانی ندارند. نویسندگان توضیح میدهند: «به عنوان شاهدی قانعکنندهتر، مورچههای کارگر هیبرید نسل اول در جزیره سیسیل ایتالیا، در فاصلهای بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر دورتر از نزدیکترین مکان شناخته شده گونه پدری خود یافت میشوند.»
گروه پژوهشی متوجه شد که ملکههای M. ibericus تقریباً نیمی از اوقات نرهای بسیار پشمالو و نیمی دیگر نرهای تقریباً بیمو تولید میکنند. جالب اینجاست که این ریختشناسیهای پشمالو و بیمو کاملاً با دو گونه مطابقت دارد؛ مورچههای پشمالو نرهای M. ibericus هستند، در حالی که مورچههای بیمو M. structor هستند. هر دو فرزند نر دیانای یکسانی دارند که به ملکههای M. ibericus به عنوان مادر در هر دو مورد اشاره میکند.
با این حال، نتایج نشان میدهد که ملکههای M. ibericus میتوانند فرزندان نر را بدون ژنوم هستهای خود تولید کنند. این فرزندان، کلونهایی از یک منبع واحد از مواد ژنتیکی هستند که در مخزن اسپرم ذخیره شده است. ملکهها به اسپرم اجازه میدهند وارد تخمک شود و به نوعی مواد ژنتیکی خود را حذف میکنند و به این ترتیب، نرها و نه کارگران ماده عقیم را به وجود میآورند.
در اصل، مورچههای M. ibericus مورچههای M. structor را برای تأمین اسپرم شبیهسازی میکنند، سپس با آن کلونها جفتگیری کرده تا هیبریدهایی را ایجاد کنند که به عنوان کارگر در داخل کلونی فعالیت میکنند و از این طریق مورچه M. structor و ژنوم آن را رام میکنند و به این کلونیهای مورچه اجازه میدهند بدون وجود M. structor رشد کنند.
آنچه هنوز مشخص نیست این است که آیا نرهای M. structor تولید شده توسط ملکههای M. ibericus میتوانند با ملکههای M. structor جفتگیری کنند و فرزندان زندهای تولید کنند یا خیر. آیا آنها هیبرید هستند یا چیزی کاملاً متفاوت؟