تب و تاب مربوط به مصرف پروتئین همچنان ادامه دارد و فروکش نکرده است. شبکه‌های اجتماعی پر از توصیه‌های مداوم برای افزایش دریافت پروتئین هستند؛ چه از طریق غذا و چه به شکل مکمل‌های پروتئینی. شرکت‌های غذایی نیز به‌طور فزاینده‌ای میزان پروتئین محصولاتشان را روی بسته‌بندی برجسته می‌کنند تا فروش را بالا ببرند.
اما پرسش اینجاست که آیا این حجم اضافه از پروتئین واقعاً سودی برای ما دارد و آیا امکان مصرف بیش از اندازه پروتئین وجود دارد؟ مصرف پروتئین به اندازه کافی اهمیت بالایی دارد. پروتئین نقشی کلیدی در ساخت بافت‌های عضلانی، آنزیم‌ها و هورمون‌ها ایفا می‌کند و در عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز دخیل است. علاوه بر این، می‌تواند به‌عنوان منبع انرژی استفاده شود.
براساس دستورالعمل‌های رسمی تغذیه سالم، توصیه می‌شود بین ۱۵ تا ۲۵ درصد از کل انرژی روزانه ما از پروتئین تأمین شود. میزان دریافت روزانه توصیه‌شده پروتئین برای بزرگسالان ۰.۸۴ گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای مردان و ۰.۷۵ گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای زنان تعیین شده است. این یعنی یک مرد ۹۰ کیلوگرمی باید حدود ۷۶ گرم پروتئین در روز دریافت کند و یک زن ۷۰ کیلوگرمی به نزدیک ۵۳ گرم پروتئین نیاز دارد. البته این مقدار برای افراد بالای ۷۰ سال و همچنین کودکان اندکی بالاتر است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر بزرگسالان در حال حاضر به‌اندازه کافی پروتئین مصرف می‌کنند، با این حال بسیاری همچنان به‌طور ویژه پروتئین بیشتری به رژیم خود اضافه می‌کنند. برای افرادی که با تمرین‌های مقاومتی مانند وزنه‌برداری به دنبال افزایش حجم و قدرت عضلانی هستند، دریافت پروتئین تا ۱.۶ گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز می‌تواند به افزایش توده و قدرت عضلانی کمک کند. اما تحقیقات نشان داده‌اند مصرف بیش از این مقدار هیچ فایده اضافی برای رشد عضلات ندارد. بنابراین، برای بیشتر افراد دریافت پروتئین بالاتر حتی می‌تواند مشکل‌ساز شود.
زمانی که پروتئین بیش از نیاز بدن مصرف شود، همه آن به سادگی از طریق ادرار یا مدفوع دفع نمی‌گردد، بلکه در بدن باقی مانده و اثرات متعددی به‌جا می‌گذارد. از آنجا که پروتئین یک منبع انرژی است، دریافت بیش از اندازه آن به معنای ورود انرژی اضافی به بدن خواهد بود و زمانی که انرژی دریافتی بیش از نیاز باشد، مازاد آن به بافت چربی تبدیل شده و ذخیره می‌شود.
برخی بیماری‌ها وجود دارند که در آن‌ها باید مصرف پروتئین اضافی محدود شود. برای نمونه، افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه باید میزان پروتئین دریافتی خود را تحت نظر متخصص تغذیه به‌دقت کنترل کنند تا از آسیب بیشتر به کلیه‌ها جلوگیری شود. همچنین وضعیتی تحت عنوان مسمومیت پروتئینی وجود دارد که در آن فرد پروتئین بسیار زیادی دریافت می‌کند، در حالی‌که از چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و سایر مواد مغذی به اندازه کافی بهره‌مند نمی‌شود. این وضعیت با نام «گرسنگی خرگوش» نیز شناخته می‌شود؛ اصطلاحی که غالباً به مرد ماجراجوی اوایل قرن بیستم، ویلهالمور استفانسون، نسبت داده می‌شود و به این واقعیت اشاره دارد که کسانی که عمدتاً از گوشت خرگوش که بسیار کم‌چرب است تغذیه می‌کردند، به سرعت دچار بیماری خطرناک می‌شدند.
منابع تأمین پروتئین در رژیم غذایی ما نیز بسیار حائز اهمیت هستند. پروتئین می‌تواند از منابع گیاهی مانند حبوبات، عدس و غلات کامل و یا از منابع حیوانی مانند تخم‌مرغ، لبنیات، گوشت و ماهی به دست آید. مصرف زیاد پروتئین حیوانی در میان افراد مسن در با افزایش خطر مرگ زودرس، به‌ویژه مرگ ناشی از سرطان، مرتبط دانسته شده است. همچنین، دریافت بالای پروتئین حیوانی با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز ارتباط دارد.
در مقابل، مصرف بیشتر پروتئین گیاهی با کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان، کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ و بهبود سطح کلسترول خون همراه است. بسیاری از منابع حیوانی پروتئین دارای مقادیر قابل توجهی چربی، به‌ویژه چربی اشباع هستند و مصرف بالای این نوع چربی‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن همچون بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، بسیاری از منابع پروتئین گیاهی حاوی فیبر غذایی هستند. افزایش دریافت فیبر علاوه بر کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های قلبی، به بهبود سلامت دستگاه گوارش نیز کمک می‌کند.
در مجموع، نوع منبع پروتئین و ایجاد تعادل میان منابع گیاهی و حیوانی اهمیت بسیار بیشتری دارد تا صرفاً افزودن مقادیر بیشتر پروتئین به رژیم غذایی. پروتئین، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها به همراه همدیگر برای سالم ماندن بدن و عملکرد درست آن ضروری هستند. ما برای حفظ سلامت خود به همه آن‌ها در کنار ویتامین‌ها و مواد معدنی، در مقادیر متناسب نیازمندیم.
