در یک دهه گذشته، فناوری واقعیت مجازی امید بزرگی برای تغییر دنیای دیجیتال بود. اما اکنون، در عصر هدست‌های واقعیت ترکیبی، آینده این فناوری چندان روشن به نظر نمی‌رسد.
به گزارش تکراتو و به نقل از phonearena، در حالی که شرکت‌هایی مانند اپل و سامسونگ با هزینه‌های سنگین سعی در احیای واقعیت مجازی دارند، نشانه‌ها حاکی از پایان زودهنگام این فناوری است.
حدود ده سال پیش، زمانی که نخستین نمونه‌های هدست‌های واقعیت مجازی عرضه شدند، موجی از هیجان در دنیای فناوری به راه افتاد.
آیا واقعیت مجازی مرده است؟
در سال ۲۰۱۶، بسیاری تصور می‌کردند این فناوری به زودی نحوه بازی کردن، یادگیری و تعامل انسان با جهان دیجیتال را متحول می‌کند. آن زمان، نمونه اولیه HTC Vive در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت و آینده‌ای روشن برای واقعیت مجازی ترسیم شد.
اما امروز، در حالی که اپل تلاش دارد نسخه جدیدی از هدست Vision Pro را سبک‌تر و ارزان‌تر تولید کند، واقعیت این است که آن رویای بزرگ هیچ‌گاه محقق نشد.
Vision Pro قرار بود فناوری واقعیت مجازی را به مرحله‌ای تازه برساند، اما حتی با ترکیب ویژگی‌های واقعیت ترکیبی، مشکلات قدیمی همچنان پابرجا ماندند.
محدودیت‌های بنیادین واقعیت مجازی
نخستین مشکل بزرگ واقعیت مجازی، همواره مسئله راحتی کاربر بوده است. هدست HTC Vive حدود ۴۷۰ گرم وزن داشت و پس از ۱۵ دقیقه استفاده، کاربران احساس خستگی می‌کردند.
تصور کنید دو نمایشگر درست جلوی چشمان شما قرار گرفته باشد و هم‌زمان باید یک هدبند سنگین روی سرتان بگذارید. چنین تجربه‌ای از ابتدا خسته‌کننده بود.
اپل در Vision Pro وزن را به حدود ۶۰۰ تا ۶۵۰ گرم رسانده و بدتر از آن، یک باتری ۳۵۰ گرمی را جداگانه طراحی کرده که باید در جیب خود بگذارید. در نتیجه نه‌تنها فناوری سبک‌تر نشده، بلکه حتی سنگین‌تر هم شده است.
از سوی دیگر، بیماری حرکت یا همان حالت تهوع ناشی از استفاده طولانی‌مدت از هدست‌ها هنوز هم یک مشکل بزرگ است.
کاربران پس از چند دقیقه دچار تعریق، فشار چشمی و خستگی می‌شوند. هرچند بدن انسان می‌تواند تا حدی به این شرایط عادت کند، اما جدا شدن کامل از دنیای واقعی عاملی است که هیچ کاربری نمی‌تواند به آن عادت کند.
اپل برای رفع این مشکل ویژگی عبور تصویر از دنیای واقعی (Pass-through) را به Vision Pro افزود تا کاربر بتواند بخشی از محیط اطراف را ببیند. اما این تلاش هم کافی نبود و همچنان مرز میان کاربر و دنیای واقعی مانعی جدی است.
قیمت، تنها مشکل نیست
بسیاری تصور می‌کنند دلیل شکست واقعیت مجازی قیمت بالای دستگاه‌هاست. هرچند این مسئله بی‌تأثیر نیست، اما مشکل اصلی در جای دیگری است. Vision Pro با قیمت ۳۵۰۰ دلار عرضه می‌شود که رقم بسیار بالایی است. حتی HTC Vive با قیمت ۷۹۹ دلار هم فروش قابل توجهی ندارد.
بر اساس گزارش مؤسسه Omdia، فروش هدست‌های واقعیت مجازی در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰ درصد کاهش یافته و از ۷.۷ میلیون دستگاه در سال ۲۰۲۳ به ۶.۹ میلیون رسیده است. جالب‌تر اینکه بخش زیادی از کاربران پس از خرید، تنها مدتی کوتاه از هدست استفاده کرده و سپس آن را کنار گذاشته‌اند.
بی‌میلی توسعه‌دهندگان
مشکل دیگر، بی‌اعتمادی توسعه‌دهندگان به آینده واقعیت مجازی است. طبق نتایج یک پژوهش جدید، تنها ۱۳ درصد از برنامه‌نویسانی که در حال حاضر در حوزه VR فعالیت نمی‌کنند، احتمال داده‌اند که در پنج سال آینده وارد این حوزه شوند.
در دهه گذشته، واقعیت مجازی عمدتاً در صنعت بازی استفاده می‌شد، اما حتی این صنعت هم به نقطه رکود رسیده است. بیش از نیمی از سازندگان بازی معتقدند بازار VR در حال افول است. وقتی خود خالقان محتوا به این فناوری ایمان ندارند، نمی‌توان انتظار داشت کاربران به آن بازگردند.
از نظر نرم‌افزاری نیز پیشرفت چشمگیری دیده نمی‌شود. هنوز هیچ تجربه‌ای وجود ندارد که تنها با هدست VR ممکن باشد. نه مرورگر سه‌بعدی انقلابی ساخته شده، نه ابزارهای کارآمدی مانند فیلم معروف گزارش اقلیت که تام کروز در آن با حرکات دست داده‌ها را جابه‌جا می‌کرد.
در حال حاضر کاربردهای واقعیت مجازی تنها به حوزه‌هایی خاص محدود می‌شود، مانند مهندسی، معماری یا تعمیرات صنعتی. این گروه از کاربران بسیار کوچک هستند و نمی‌توانند بازار گسترده‌ای ایجاد کنند. به همین دلیل، بعید است VR در آینده نزدیک به محصولی فراگیر تبدیل شود.
ورود دیرهنگام سامسونگ به میدان
مدتی است تصاویر و مشخصات هدست Galaxy XR سامسونگ فاش شده و به نظر می‌رسد این شرکت قصد دارد جایگزینی برای Vision Pro معرفی کند. اما نگاهی به جزئیات نشان می‌دهد این هدست تفاوت بنیادینی با محصول اپل ندارد.
هدست جدید سامسونگ بر پایه پلتفرم Android XR ساخته شده، وزنی حدود ۵۴۵ گرم دارد و همچنان از باتری خارجی استفاده می‌کند. بنابراین، اگرچه ممکن است قیمت آن کمتر باشد، اما در زمینه راحتی، عملکرد یا نرم‌افزار تغییر بزرگی ایجاد نمی‌کند.
نبود برنامه‌های اختصاصی و تجربه‌های جذاب باعث می‌شود سرنوشت این محصول هم مشابه Vision Pro باشد؛ پر سروصدا در آغاز و فراموش‌شده در پایان.
آینده در دستان واقعیت افزوده
در حالی که واقعیت مجازی با مشکلات متعدد دست‌وپنجه نرم می‌کند، واقعیت افزوده یا AR آینده روشن‌تری دارد. تفاوت میان این دو فناوری همیشه واضح نیست، اما AR بسیاری از ضعف‌های VR را ندارد.
عینک‌های واقعیت افزوده سبک هستند، به صورت بی‌سیم به گوشی متصل می‌شوند و کاربر می‌تواند هم‌زمان با دیدن محیط واقعی، اطلاعات دیجیتال را نیز مشاهده کند.
برای مثال، مسیرهای ناوبری در برابر چشمان کاربر نمایش داده می‌شود یا ترجمه هم‌زمان مکالمات بدون نیاز به نگاه کردن به گوشی انجام می‌گیرد. حتی می‌توان اطلاعاتی درباره فروشگاه‌ها، تابلوهای راهنمایی یا وضعیت ترافیک را مستقیماً در میدان دید مشاهده کرد.
چنین امکاناتی می‌تواند واقعاً مفید باشد و به ابزاری کاربردی در زندگی روزمره تبدیل شود. نمونه‌های اولیه‌ای که در نمایشگاه‌های فناوری مانند MWC معرفی شده‌اند، نشان داده‌اند AR در مقایسه با هدست‌های VR یا حتی واقعیت ترکیبی، تجربه‌ای عملی‌تر و قابل استفاده‌تر ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
واقعیت مجازی روزی قرار بود آینده تعامل انسان و ماشین را دگرگون کند، اما در عمل نتوانست از مرز یک تجربه کوتاه و سرگرم‌کننده فراتر رود. مشکلات اساسی در طراحی، راحتی، قیمت و نبود محتوای باکیفیت، همگی باعث شدند این فناوری از مسیر اصلی خود منحرف شود.
در مقابل، واقعیت افزوده می‌تواند مسیری متفاوت و هوشمندانه‌تر را دنبال کند. با ترکیب دنیای واقعی و دیجیتال بدون جدا کردن کاربر از محیط، AR شانس بیشتری برای موفقیت دارد.
شاید زمان آن رسیده باشد که بپذیریم رؤیای دنیای مجازیِ کامل، هرچند جذاب بود، اما هیچ‌گاه واقعیت پیدا نکرد. آینده از آنِ دنیایی است که میان واقعیت و فناوری تعادل برقرار کند، نه آنکه یکی را فدای دیگری کند.
