عباراتی مانند «بیت‌کوین نرخ مانع است» یا «بیت‌کوین نرخ مانع جدید است» بارها و بارها در میان کاربران جوامع مرتبط با بیت‌کوین تکرار می‌شود، اغلب بی‌آنکه زمینه‌ای برای آن ارائه شود. نرخ مانع (Hurdle Rate) در اصل اشاره دارد به این دیدگاه که بیت‌کوین بهترین معیار مقایسه برای سرمایه‌گذاری است؛ به این معنا که سرمایه‌گذاری در هر چیزی که بازدهی‌اش پایین‌تر از بیت‌کوین باشد، نباید انجام گیرد. اکنون به بررسی دقیق‌تر معنای این عبارت و چالش‌هایی که ایجاد می‌کند می‌پردازیم و دلایل اختلاف‌نظر برخی افراد نسبت به آن را بررسی می‌کنیم.
نرخ مانع چیست؟
نرخ مانع، حداقل بازدهی مورد نیازی است که یک پروژه یا سرمایه‌گذاری باید داشته باشد تا از منظر مالی قابل قبول تلقی شود. این نرخ در تصمیم‌گیری درباره آغاز یک طرح اقتصادی یا سرمایه‌گذاری کاربرد دارد. در صورتی که نرخ مانع بسیار بالا باشد، ممکن است اجرای پروژه یا انجام سرمایه‌گذاری مردود شود.
برای محاسبه نرخ مانع، عواملی مانند هزینه‌ها، نرخ تورم، نرخ بهره و ریسک‌های احتمالی مورد توجه قرار می‌گیرند. برخی شرکت‌ها برای تعیین این نرخ از میانگین موزون هزینه سرمایه (WACC) استفاده می‌کنند. برخی دیگر نیز برای احتیاط بیشتر، حق‌الزحمه ریسک را به WACC می‌افزایند. به طور کلی، بازدهی سرمایه‌گذاری باید از نرخ مانع بیشتر باشد تا آن سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیر باشد.
بازدهی اوراق خزانه‌داری ایالات متحده با سررسید ۱۰ ساله اغلب به‌عنوان معیار محاسبه نرخ مانع به کار می‌رود، چراکه به‌عنوان نرخ بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود، زیرا سایر گزینه‌ها معمولاً ریسک بالاتری دارند. در برخی مدل‌ها نیز از اوراق خزانه ۳ ماهه استفاده می‌شود. و دقیقاً همین مبناست که طرفداران بیت‌کوین هنگام بیان اینکه «بیت‌کوین نرخ مانع است» به چالش می‌کشند.
چگونه بیت‌کوین می‌تواند نرخ مانع باشد؟
حداقل دو برداشت در شعار «بیت‌کوین نرخ مانع است» وجود دارد. در وهله نخست، بیت‌کوینی‌ها به عملکرد ضعیف اوراق خزانه ایالات متحده در مقایسه با رشد بیت‌کوین اشاره دارند. برداشت دوم این است که در بسیاری مواقع، به‌جای جست‌وجوی گزینه‌های بهتر، کافی است صرفاً بیت‌کوین خریداری شود.
برای تبیین برتری بیت‌کوین نسبت به اوراق خزانه، طرفداران بیت‌کوین غالباً بر ویژگی‌های قابل پیش‌بینی آن تکیه می‌کنند؛ از جمله سقف عرضه ثابت نزدیک به ۲۱ میلیون واحد، زمان‌بندی از پیش تعیین‌شده برای استخراج واحدهای جدید، و تاریخ‌های مشخص برای رویدادهای هاوینگ. همچنین، افزایش مداوم ارزش در بلندمدت نیز به‌عنوان یکی از دلایل اصلی ورود بیت‌کوین به ذخایر ارزی برخی دولت‌ها و شرکت‌ها مطرح می‌شود.
هیچ‌یک از این ویژگی‌ها در اوراق خزانه‌داری یا حتی در طلا که اغلب با Bitcoin مقایسه می‌شود، وجود ندارد. با آنکه اوراق خزانه ایالات متحده به‌طور معمول به‌عنوان معیار بدون ریسک برای تعیین نرخ مانع استفاده می‌شوند، بسیاری اذعان دارند که این دارایی‌ها نیز عاری از ریسک نیستند. با نگاهی به نمودار بازدهی می‌توان نوسانات شدید را مشاهده کرد. در سال ۲۰۰۸ نرخ بازدهی اوراق خزانه کمتر از ۱% شد و تا سال ۲۰۱۵ در همین حدود باقی ماند. همه‌گیری کووید-۱۹ نیز در سال ۲۰۲۰ باعث سقوط مجدد این نرخ شد. در همین بازه، بازار رمزارزها نیز پس از سقوط مارس ۲۰۲۰ شروع به رشد کرد و بسیاری بر این باور شدند که بیت‌کوین خود را به‌عنوان پناهگاه امن مالی اثبات کرده است.
آخرین کاهش بازدهی اوراق خزانه در سال ۲۰۲۴ رخ داد. نرخ این اوراق تابع عواملی متعدد است که از سوی فدرال رزرو به صورت متمرکز کنترل می‌شوند؛ امری که در مورد Bitcoin تصورپذیر نیست. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، خواهان کاهش نرخ بهره از سوی فدرال رزرو است، اما این نهاد با اشاره به خطر تورم از انجام چنین اقدامی خودداری می‌کند. در صورت کاهش نرخ‌ها، بازدهی اوراق خزانه نیز پایین خواهد آمد. برخی بر این باورند که چنین شرایطی می‌تواند به افزایش قیمت بیت‌کوین منجر شود.
با اینکه برخی دارایی‌های سنتی از منظر ریسک حتی وضعیت بدتری دارند، طرفداران بیت‌کوین معتقدند اوراق خزانه‌داری نمی‌توانند معیار مناسبی برای نرخ مانع باشند و بیت‌کوین جایگزین برتری محسوب می‌شود. شناسایی بیت‌کوین از سوی دولت‌ها، نهادهای مالی، شرکت‌ها و حتی اقتصاددانان مطرح (از جمله منتقدان سابق آن) می‌تواند به تقویت جایگاه بیت‌کوین به‌عنوان معیار اصلی سرمایه‌گذاری منجر شود.
شرکت‌هایی نظیر Strategy، Metaplanet و Nakamoto که در حوزه خزانه‌داری بیت‌کوین فعالیت می‌کنند، اظهار می‌دارند که بازدهی بیت‌کوین از سایر دارایی‌ها پیشی گرفته است. در نتیجه، انباشت بیت‌کوین و ارائه سهام‌هایی که خریداران را در معرض مالکیت غیرمستقیم بیت‌کوین قرار می‌دهند، به‌عنوان راهبردی منطقی معرفی می‌شود. تاکنون، سهام MSTR حتی بازدهی بالاتری از خود بیت‌کوین نشان داده است. تا زمانی که حباب خزانه‌داری بیت‌کوین نترکد، می‌توان بیت‌کوین را نرخ مانع برای این نوع شرکت‌ها دانست.
چرا برخی با این دیدگاه مخالف‌اند؟
با این حال، بیت‌کوینی‌های سرسخت هشدار می‌دهند که نگه‌داری بیت‌کوین به‌صورت شخصی و در کیف پول خصوصی، بسیار ایمن‌تر از واگذاری مالکیت آن به نهادهای متمرکزی مانند صرافی‌ها، شرکت‌های خزانه‌داری یا دیگر واسطه‌هاست. با این حال، برخی از افراد اصیل در جامعه بیت‌کوین ایده تبدیل شدن بیت‌کوین به نرخ مانع را به سخره می‌گیرند، به‌ویژه آن‌هایی که نسبت به ماهیت شرکت‌های خزانه‌داری بیت‌کوین نگاه انتقادی دارند.
منطق قضیه روشن است. وقتی مدیران شرکت‌های خزانه‌داری مفهوم نرخ مانع را ابزاری تبلیغاتی می‌سازند، این ادعا ممکن است به‌عنوان ترفندی برای فروش سهام شرکت‌هایشان تفسیر شود، در حالی که آن‌ها از بیت‌کوین صحبت می‌کنند ولی دارایی سنتی ارائه می‌دهند. در مجموع، عبارت «بیت‌کوین نرخ مانع است» می‌تواند هم تحلیلی اقتصادی باشد، هم شعاری برای شرکت‌های خزانه‌داری، و هم صرفاً یک شوخی رایج در فضای توییتر رمزارزی.
